Wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry, contact dermatitis) to najczęściej obserwowana postać wyprysku, w której zmiany skórne powstają w miejscu kontaktu z alergenem lub w miejscu działania na skórę związków o właściwościach drażniących. W związku z czym wyróżnia się: wyprysk kontaktowy alergiczny i wyprysk kontaktowy niealergiczny.
Wyprysk kontaktowy alergiczny ma podłoże immunologiczne – IV typ reakcji alergicznej wg. Gella i Coombsa. W pierwszej fazie reakcji alergen jest prezentowany układowi odpornościowemu, co wywołuje specyficzną odpowiedz immunologiczną – jest to tzw. faza indukcji. Kolejna faza to faza ujawniania, w której po ponownej ekspozycji nawet na minimalne ilości alergenu dochodzi do wywołania reakcji nadwrażliwości opóźnionej. Powstaje ona zazwyczaj po 24-48 godzinach od wniknięcia alergenu. Znanych jest szereg związków chemicznych, będących alergenami kontaktowymi wśród których należy wymienić m.in. chrom, nikiel, kobalt, składniki gumy, żywice epoksydowe, kosmetyki, barwniki oraz leki zewnętrzne (np. neomycyna, gentamycyna itp.).
Wyprysk kontaktowy niealergiczny czyli wyprysk z podrażnienia, ze zużycia to zgodnie z definicją pierwotna reakcja zapalna skóry, powstająca po ekspozycji na egzogenne czynniki drażniące. Częstość występowania tej odmiany wyprysku kontaktowego jest znacznie większa niż alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, gdyż zmiany chorobowe mogą pojawić się u każdej osoby narażonej na działanie substancji drażniących. Zmiany chorobowe powstają na drodze nieswoistej, co nie wymaga wstępnego uczulenia. Wystąpienie zmian chorobowych zależy tu od czasu działania, stężenia czynnika drażniącego i predyspozycji osobniczych. W zależności od siły działania wyróżnia się łagodne i silne czynniki drażniące. Najsilniejsze czynniki drażniące mogą doprowadzić do martwicy tkanek, której objawy obserwujemy zaledwie kilka minut po zadziałaniu stężonych kwasów i zasad. Z kolei łagodne czynniki drażniące powodują powstanie zmian skórnych typowych dla wyprysku. Wśród najczęściej występujących czynników drażniących wymienić należy m.in.: detergenty, wodę, mydła, skórki owoców cytrusowych, oleje i rozpuszczalniki.
Wykwitem pierwotnym w obrazie klinicznym wyprysku kontaktowego jest grudka wysiękowa i pęcherzyk, które występują na podłożu zaczerwienionej skóry. W odmianie ostrej i podostrej choroby dominuje zaczerwienienie, grudki wysiękowe, pęcherzyki z objawami wysięku, nadżerki oraz strupy. Z kolei w odmianie przewlekłej dominują zmiany rumieniowo-złuszczające oraz pogrubienie naskórka. Mogą występować dolegliwości świądowe. Zmiany chorobowe mogą być ponadto bolesne. Ustępują bez pozostawienia blizn.
W ustaleniu prawidłowego rozpoznania ważny jest charakterystyczny obraz kliniczny choroby oraz naskórkowe testy płatkowe (alergiczne kontaktowe zapalenie skóry).
W terapii obu postaci wyprysku kontaktowego znajdują zastosowanie preparaty sterydowe, emolienty oraz leki ogólne (leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne).
Schorzenie ma charakter przewlekły i nawracający. W typowych przypadkach choroba pojawia się rzutami. Kiedy nie jest możliwe unikanie działania czynnika szkodliwego zmiany chorobowe występują w sposób ciągły.