Rak kolczystokomórkowy skóry (SCC) to nowotwór złośliwy, wywodzący się z komórek naskórka. Jest to drugi pod względem częstości występowania nowotwór skóry – po raku podstawnokomórkowym i stanowi 20% wszystkich nieczerniakowych nowotworów skóry. SCC rokuje gorzej niż rak podstawnokomórkowy – może dawać przerzuty i cechuje się znacznie większą dynamiką wzrostu.
Nowotwór ten częściej dotyczy rasy białej niż rasy czarnej a częstość zachorowań wzrasta wraz z wiekiem. Zdecydowana większość zachorowań dotyczy mężczyzn. Najczęściej rozwija się na podłożu stanów przedrakowych a wśród najważniejszych czynników prowokujących nowotworzenie wymienia się ekspozycję na promieniowanie, działanie środków chemicznych czy drażnienie mechaniczne. Inne czynniki ryzyka mające znaczenie w powstawaniu raka kolczystokomórkowego to: ekspozycja na promieniowanie jonizujące, immunosupresja, genodermatozy, przewlekłe choroby skóry, infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego, żucie tytoniu i ziaren areki, zapalenia kości z powstawaniem przetok, uszkodzenie porentgenowskie skóry, rogowacenie słoneczne, rogowacenie chemiczne, choroba Bowena I erytroplazja Queyrata.
Obraz kliniczny wczesnego raka kolczystokomórkowego to ostro odgraniczona czerwona plama. Zmiany bardziej zaawansowane mają charakter zmian guzowatych, niekiedy wrzodziejących. Typowa lokalizacja to pogranicze skóry i błon śluzowych (warga dolna, okolice narządów płciowych). W obrazie klinicznym wyróżnić należy dwa typy SCC:
– postać wrzodziejącą – w jej przebiegu obserwujemy głębokie, drążące owrzodzenia o twardych, nacieczonych brzegach,
– postać brodawkującą – zmiany przerosłe z mniejszym naciekiem podstawy.
Przebieg a co za tym idzie – rokowanie- uzależniony jest od pierwotnej lokalizacji nowotworu, od głębokości naciekania i od stopnia zróżnicowania w obrazie histopatologicznym. O rozpoznaniu raka kolczystokomórkowego decyduje wynik badania histopatologicznego. W różnicowaniu klinicznym należy uwzględnić raka podstawnokomórkowego i rogowiaka kolczystokomórkowego.
W terapii raka kolczystokomórkowego podstawową metodę stanowi chirurgiczne wycięcie zmiany. Ponadto stosuje się głęboką krioterapię, radioterapię, terapię fotodynamiczną czy też leczenie miejscowe (imiquimod, 5-fluorouracyl).