W ostatnich latach na całym świecie odnotowuje się wzrost częstości zachorowań na półpasiec. W populacji ogólnej średnia częstość zachorowań wynosi 1,3-3,4 przypadki na 1000 mieszkańców. Szacuje się, że około 20% populacji w pewnym wieku zachoruje na tę chorobę. Natomiast w grupie osób powyżej 85 roku życia blisko połowa przechorowała półpasiec. Wśród osób młodych schorzenie spotykane jest rzadziej i dotyczy około 25% osób poniżej 40 roku życia.
Chorobę wywołuje wirus ospy wietrznej i półpaśca (varicella-zoster virus – VZV). Wirus zajmuje zwoje międzykręgowe lub zwoje czuciowe nerwów czaszkowych. Osoby z półpaścem mogą stanowić źródło zakażenia dla osób, które do tej pory nie miały kontaktu z wirusem i wywołać u nich ospę wietrzną. Rzadziej kontakt z chorym na ospę może skutkować rozwojem półpaśca. Mechanizm zakażenia nie jest do końca wyjaśniony, ale ekspozycja na wirus ospy wietrznej i półpaśca jest jednym z czynników wyzwalających. Wśród pozostałych czynników należy wymienić: jatrogenną immunosupresję (np. po przeszczepach narządów, po leczeniu chorób autoimmunologicznych), chemioterapię, nowotwory układu krwiotwórczego, wrodzone niedobory odporności, obniżenie odporności w przebiegu zakażenia HIV i AIDS oraz zaawansowany wiek. Zwiększone ryzyko zachorowania występuje także po szczepieniach, w przebiegu poważnych infekcji, znacznego osłabienia organizmu oraz pod wpływem silnych stresów.
Przy typowym przebiegu choroby pierwszym objawem jest ból wzdłuż zajętego nerwu, który pojawia się około 1-2 doby przed zmianami skórnymi. Czasami jest on bardzo nasilony, nierzadko prowadząc do błędnych diagnostycznych. W tym miejscu należy wspomnieć, ze istnieją także postaci choroby, w których występują jedynie dolegliwości bólowe bez zmian skórnych, tzw. zoster sine herpete. W kolejnym etapie u większości pacjentów pojawiają się zmiany skórne. Zwykle są one ograniczone do jednego dermatomu, przy czym zgodnie z definicją mogą obejmować do trzech dermatomów. W początkowym obrazie choroby pojawiają się ogniska rumieniowe, rumieniowo-obrzękowe a po kilku dniach w ich obrębie tworzą się drobne, napięte pęcherzyki, które zlewają się następnie w większe pęcherze. W kolejnych dniach tworzą się krosty a następnie strupy, które utrzymują się przez około 2-3 tygodnie. Zwykle pomiędzy zmianami chorobowymi występują poletka zdrowej skóry. Zmiany skórne prawie nigdy nie przekraczają linii pośrodkowej ciała. Najczęściej zajęte są segmenty nerwów piersiowych (Th3-12), lędźwiowych (L1-3) oraz obszar w obrębie twarzy unerwiany przez trzy gałązki nerwu trójdzielnego. Nawroty półpaśca należą do rzadkości i dotyczą mniej niż 4%. Ich wystąpienie powinno sugerować upośledzenie odporności.
Po przechorowaniu półpaśca może utrzymywać neuralgia, którą definiuje się jako ból utrzymujący się powyżej 4 tygodni od ustąpienia zmian skórnych. Dotyczy ona około 15-30% osób, które przechorowały półpasiec a jej częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem. Do innych czynników ryzyka występowania neuralgii popółpaścowej zaliczamy: bolesność w fazie objawów prodromalnych lub w ostrej fazie półpaśca, zajęcie dermatomów czaszkowych lub krzyżowych oraz immunosupresję. Neuralgia może utrzymywać się przez miesiące, lata a w skrajnych przypadkach może występować trwale.
W leczeniu schorzenia stosuje się leki przeciwwirusowe takie jak acyklowir, brywudyna, famcyklowir czy walacyklowir. Leki te pozwalają skrócić okres zakaźności, zmniejszyć natężenie bólu oraz nasilenie neuralgii. Optymalnym rozwiązaniem jest rozpoczęcie terapii w ciągu 72 godzin od pojawienia się zmian skórnych.