Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) to przewlekła i nawrotowa choroba zapalna, charakteryzująca się występowaniem nieostro odgraniczonych zmian rumieniowych z drobnopłatowym złuszczaniem powierzchni. Typowa lokalizacja zmian chorobowych to owłosiona skóry głowy, okolica zauszna, twarz (fałdy nosowo-policzkowe i okolica brwi), okolica mostka oraz rzadziej tzw. rynna łojotokowa tylna – czyli skóra wzdłuż kręgosłupa. Częstość występowania ŁZS wśród osób dorosłych szacuje się na 1-3%, przy czym częściej chorują mężczyźni. W grupie osób chorych na AIDS częstość występowania schorzenia gwałtowanie wzrasta i dotyczy nawet 30-80%, dlatego zakażenie HIV należy zawsze wykluczyć w przypadku częstych nawrotów i ciężkiego przebiegu choroby. W populacji ogólnej można wyróżnić dwa szczyty zachorowania na ŁZS: grupa nastolatków i młodych dorosłych oraz osoby po 50. roku życia.
Zgodnie z definicją łupież to złuszczanie powierzchownych warstw zrogowaciałego naskórka owłosionej skóry głowy bez względu na etiologię. Możemy wyróżnić: łupież zwykły (tzw. suchy) oraz łupież tłusty. Choroba cechuje się obecnością srebrzystopopielatych łusek i dotyczy 5-10% populacji. Szczyt zapadalności na łupież zwykły to 10.-20. rok życia, zazwyczaj schorzenie w okresie dorastania przekształca się w łupież tłusty. Większość autorów uważa, że łupież nie jest osobną jednostką chorobową ale najłagodniejszą postacią ŁZS. Zarówno w przypadki ŁZS jak i łupieżu obserwuje się sezonowość, z pogorszeniem przebiegu w miesiącach jesienno-zimowych.
Etologia ŁZS i łupieżu nie jest w pełni poznana. W przypadku ŁZS wymienia się między innymi: obecność drożdżaków z rodzaju Malassezia, czynniki hormonalne i produkcję łoju, czynniki immunologiczne oraz egzogenne. Z uwagi na fakt, że grzyby drożdżopodobne z rodzaju Malassezia są składnikiem prawidłowej flory skóry u ludzi, ich udział w patogenezie ŁZS jest dyskusyjny. Z jednej strony nie zostało jednoznacznie potwierdzone, że na skórze osób chorych na ŁZS znajduje się więcej tych grzybów niż w grupie osób zdrowych, z drugiej natomiast stwierdzono, że im więcej komórek Malassezia znajduje się na skórze tym większe nasilenie zmian skórnych u chorych na ŁZS. Nie potwierdzono także zależności pomiędzy zwiększoną produkcją łoju i nasileniem zmian chorobowych. Większa liczba zachorowań u mężczyzn oraz w okresie dojrzewania może być dowodem na udział w patogenezie schorzenia androgenów. Bez wątpienia schorzenie częściej dotyczy osób z obniżoną odpornością. Częściej także chorują osoby nadużywające alkoholu, osoby niedożywione, niedbające o higienę osobistą oraz pacjenci z zaburzeniami nastroju i skłonnościami do depresji. W przypadku łupieżu dochodzi do zaburzenia przepuszczalności bariery naskórkowej, co w rezultacie prowadzi do powstania łusek. Tu związek z grzybami z rodzaju Malassezia jest bardziej udokumentowany niż w ŁZS – u osób z łupieżem potwierdzono obecność większej liczby komórek tego grzyba drożdżopodobnego. Wśród innych czynników istotnych w patogenezie łupieżu wymienia się: częste noszenie nakryć głowy, podrażnienie przez stosowanie kosmetyków, zanieczyszczenie powietrza oraz działanie promieniowania ultrafioletowego.
Leczenie ŁZS i łupieżu powinno być skierowane na redukcję stanu zapalnego i zwalczanie grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Malassezia. W łagodniejszych postaciach stosuje się leczenie miejscowe, w cięższych natomiast podstawę stanowią leki doustne.