Atopowe zapalenie skóry to przewlekła zapalna choroba skóry, charakteryzująca się występowaniem zmian wypryskowatych z nasilonym świądem i lichenizacją Choroba rozpoczyna się zazwyczaj w dzieciństwie. Częstość występowania choroby w populacji dziecięcej to 10-20%, przy czym częstość zachorowania znacznie wzrasta w ostatnich latach. U ponad połowy pacjentów pierwsze objawy występują w 1. roku życia, natomiast u 90% przed ukończeniem 5. roku życia. U około 60-70% pacjentów występuje dodatni wywiad rodzinny.
Zmiany skórne w przebiegu atopowego zapalenia skóry mają charakter wypryskowaty z tendencją do lichenizacji, czyli zgrubienia skóry która wygląda jakby była oglądana przez szkło powiększające. Charakterystyczna lokalizacja zmian skórnych to twarz, szyja, zgięcia łokciowe i podkolanowe, przy czym różni się ona w zależności od wieku pacjentów. Włosy są suche i łamliwe a paznokcie, w wyniku drapania, polakierowane. Zaostrzenia choroby występują w okresie wiosennym i jesiennym, a poprawa w miesiącach letnich.
Wyróżnić można trzy fazy choroby:
Faza niemowlęca – do 2. roku życia.
Faza dziecięca – do 12. roku życia.
Faza młodzieżowa i osób dorosłych.
U niemowląt i dzieci choroba rozpoczyna się jako wyprysk – skaza. Jednak nie każdy wyprysk dziecięcy jest związany z atopią. W okresie niemowlęcym w obrazie klinicznym dominują objawy wysiękowe i nawarstwione strupy. Zmiany skórne w okresie dziecięcym lokalizują się głównie na karku, w okolicy nadgarstków oraz w zgięciach łokciowych i podkolanowych. W tym okresie występują grudki wysiękowe, czasem łupież biały, złuszczanie dłoni i podeszew oraz wysychanie warg. U starszych dzieci przebieg choroby jest łagodniejszy, a powyżej 30. roku życia u większości chorych występuje samoistna remisja. U dorosłych częściej zajęte są grzbiety rąk i występuje większa tendencja do lichenizacji. U około połowy chorych współwystępuje lub z czasem dołącza katar sienny lub astma oskrzelowa.
W związku z dużą różnorodnością objawów opracowano kryteria kliniczne rozpoznania atopowego zapalenia skóry. Wyróżnia się wśród nich kryteria większe, do których należy: typowe umiejscowienie, nasilony świąd, przewlekły i nawrotowy przebieg oraz atopia u chorego lub rodzinny wywiad atopowy. Spełnienie przez pacjenta trzech z wymienionych czterech kryteriów większych jest wystarczające do postawienia rozpoznania. Kryteria mniejsze mają istotne znaczenie uzupełniające. W tej grupie należy wymienić: suchość skóry, rogowacenie przymieszkowe, biały dermografizm, zaostrzenia po stresach psychicznych, natychmiastowe odczyny skórne, podwyższone stężenie IgE, nietolerancja wełny, nietolerancja pokarmów, skłonność do nawrotowych zakażeń skóry, początek w dzieciństwie, zaćma.