Odleżyna to ognisko martwicy skóry, obejmujące często tkankę podskórną a czasami mięśnie i kości, powstające w wyniku długotrwałego ucisku i niedotlenienia tkanek. Odleżyny mogą powstawać także w obrębie błony śluzowej i zwykle są wtórnie zakażone. Powstają najczęściej w miejscach, w których części kostne stykają się długotrwale z podłożem, czyli najczęściej na pośladkach, w okolicy kości krzyżowej, w okolicy łopatki, łokcia, na piętach lub kostkach. Problem odleżyn najczęściej dotyczy osób w podeszłym wieku i osób obłożnie chorych, które mają problemy z poruszaniem się lub są nieprzytomne. Wśród czynników, które przyspieszają powstanie odleżyn wymienia się: otyłość, cukrzycę, niedokrwistość, niedożywienie, choroby naczyń krwionośnych oraz nietrzymanie moczu i kału.
Odleżyny, z uwagi na obraz kliniczny, zostały podzielone na stopnie i sklasyfikowane w skali Torrance’a:
– odleżyny I stopnia – blednące pod wpływem lekkiego ucisku zaczerwienienie;
– odleżyny II stopnia – – sączące zmiany skórne takie jak nadżerki, pęcherze, którym może towarzyszyć miejscowy obrzęk, zaburzenia mikrokrążenia, zmienna temperatura skóry;
– odleżyny III stopnia – uszkodzenie pełnej grubości skóry aż do tkanki podskórnej, dno rany zawiera żółte masy rozpadających się tkanek lub czerwoną ziarninę, brzegi rany dobrze odgraniczone; w okolicy zmiany występuje zaczerwienienie i obrzęk;
– odleżyny IV stopnia – uszkodzenie obejmujące tkankę podskórną; dno rany zawiera martwicze masy koloru czarnego; brzeg rany jest zwykle dobrze odgraniczony, ale martwica może również obejmować otaczające tkanki;
– odleżyny V stopnia – głębsza martwica obejmująca głębsze tkanki m.in. powięzie, mięśnie, mogąca zajmować również stawy i kości; dno rany zawiera martwicze masy tkanek koloru czarnego.
Jak zapobiegać powstawaniu odleżyn
W profilaktyce powstawania odleżyn podstawową rolę odgrywa zmiana pozycji ciała co 2-4 godziny. Osoba leżąca powinna być wielokrotnie w ciągu doby przekładana z boku na drugi bok, układana na wznak oraz na brzuchu Poza tym należy bacznie obserwować wszelkie zaczerwienienia, rany, pęcherze wypełnione osoczem, które pojawiają się na skórze chorego. Odleżyny to schorzenie, które nieleczone będzie postępować i z czasem może doprowadzać do nieodwracalnych zmian, czyli do uszkodzenia ścięgien, mięśni, stawów oraz kości. Tak więc zdecydowanie lepiej zadbać o odpowiednia profilaktykę, niż leczyć.